Chemioterapia, popularnie nazywana „chemią”, polega na stosowaniu środków farmakologicznych w celu zniszczenia bądź zahamowania rozwoju komórek nowotworowych. Leki stosowane w chemioterapii nazywamy cytostatykami (są to substancje naturalne i syntetyczne). Chemioterapia jest metoda uznaną i stosowaną w postępowaniu onkologicznym od wielu lat. Działaniu cytostatyków poddawana jest większość nowotworów, m.in. nowotwory przewodu pokarmowego, płuc, piersi czy układu moczowego.
Dla każdego rodzaju nowotworu i jego fazy rozwoju, stosuje się odpowiedni schemat chemioterapii. Zazwyczaj stosuje się kilka schematów leczenia danego nowotworu, dobierając je w odpowiedniej kolejności.
Leczenie chorób nowotworowych z zasady jest leczeniem skojarzonym. Chemioterapię zatem stosuje się w skojarzeniu z leczeniem operacyjnym, radioterapią lub hipertermią tam, gdzie jest to uzasadnione i możliwe. Cytostatyki mogą być podawane w postaci tabletek, kapsułek i płynów, domięśniowo lub dożylnie w zastrzykach oraz dożylnie w postaci wlewów (kroplówek). Chorzy mogą być poddawani chemioterapii w warunkach hospitalizacyjnych lub ambulatoryjnych. Obecnie, wraz z rozwojem technologii medycznych i dostępnością cytostatyków nowej generacji, coraz częściej stosowana jest chemioterapia ambulatoryjna. Warunkami do jej przeprowadzenia jest bezpieczny, małotoksyczny i nie stanowiący zagrożenia dla chorego, program chemioterapii.
Chemioterapia ambulatoryjna uznawana jest przez specjalistów jako korzystniejsza dla pacjenta od chemioterapii przeprowadzanej w warunkach szpitalnych. Onkolodzy wskazują na kilka przesłanek, wpływających korzystnie na chorego i proces terapii:
- leczenie przebiega w przyjaznym choremu środowisku,
- pacjent pozostaje w warunkach domowych, w otoczeniu najbliższych, ale jednocześnie pod nadzorem lekarzy i wykwalifikowanych pielęgniarek,
- pacjent unika częstych hospitalizacji, a tym samym stresu związanego z pobytem w szpitalu,
- pacjent unika zagrożeń i powikłań, związanych z infekcjami szpitalnymi.
Podczas chemioterapii ambulatoryjnej, chorzy mają zagwarantowany ciągły kontakt z lekarzem-onkologiem. W razie pytań i wątpliwości, pojawiających się w przebiegu leczenia, korzystają z konsultacji telefonicznych.
Chemioterapię w wybranych przypadkach można wspomóc hipertermią. Jest ona zalecana w skojarzeniu z chemioterapią przede wszystkim w bardziej zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej, pod warunkiem jednak, iż w ocenie lekarza, stan ogólny chorego jest dobry. Łączenie chemioterapii i hipertermii jest procedurą, która zyskała trwałe miejsce w ośrodkach onkologicznych w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Holandii i USA.
Hipertermia wspomaga terapię cytostatykami z kilku względów: wzrost temperatury powoduje w pierwszej kolejności uszkodzenie komórek nowotworowych , biologicznie „gorszych”, i słabszych od tkanek prawidłowych, ponadto podwyższona temperatura zwiększa przepływ krwi w obrębie guza, co z kolei powoduje zwiększony dopływ cytostatyku do obszaru nowotworu a także wzbudza czynniki własne ustroju uszkadzające nowotwór.
Onkolodzy podkreślają znaczenie skojarzenia chemioterapii z hipertermią u chorych z nieoperacyjnymi przerzutami do wątroby w przebiegu nowotworów jelita grubego, trzustki, wątroby, piersi, płuc a także niektórych nowotworowych zmian skórnych . Dzięki włączeniu hipertermii w proces leczenia istnieje możliwość uzyskania stabilizacji choroby, a tym samym wydłużenia życia chorego.
Rodzaje chemioterapii
- radykalna – ma na celu całkowite zlikwidowanie komórek nowotworowych
- wstępna – stosowana przed zabiegiem operacyjnym w celu zmniejszenia masy guza i ograniczenia jego regionalnego zaawansowania
- uzupełniająca (adiuwantowa) – stosowana po radykalnym zabiegu operacyjnym, zapobiega powstaniu mikroprzerzutów
- paliatywna – stosowana u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową w celu zmniejszenia dolegliwości, spowolnienia postępu choroby i poprawy jakości życia
- regionalna – miejscowe stosowanie cytostatyków
- cytotoksyczna – działa toksycznie na komórki nowotworowej
- antyangiogeniczna – działa toksycznie na sieć naczyń krwionośnych nowotworu
- metronomiczna – chemioterapia podawana w małych dawkach w krótkich odstępach czasu
- skojarzona – stosowana łącznie z radioterapią
Drogi podawania chemioterapii
- doustnie – tabletki, kapsułki
- dożylnie – iniekcje, kroplówki, wlew ciągły
- domięśniowo
- podskórnie
- do jam ciała
- dokanałowo
W trakcie chemioterapii chory może być leczony jednym lekiem (monoterapia) lub kilkoma lekami jednocześnie.
Efekty uboczne chemioterapii
- niski poziom białych krwinek we krwi (neutropenia)
- niski poziom czerwonych krwinek we krwi (niedokrwistość)
- niski poziom płytek krwi
- nudności
- wymioty
- wypadanie włosów
- wyczerpanie